Emilio Jacinto

Emilio Jacinto y Dizon

(15 Disyembre, 1875 – 16 April, 1899)

   Isang magiting at tunay na bayaning Pilipino, at Utak ng Katipunan. Ipinanganak sa Trozo, Tondo, Maynila. Sa lalawigan ito ng Morong na ngayong ay Rizal na. Ang mga magulang niya ay sina Mariano Jacinto at Josega Dizon. Naulila siya sa ama matapos isilang, kayat napilitan ang kanyang ina na ipaampon siya sa kanyang mayamang tiyuhin na si, Don Jose Dizon. Upang magkaroon ng magandang buhay at pagkakataong makapag-aral.

   Bihasa siyang magsalita sa Tagalog at Kastila, subalit sa pakikipag-usap ang gamit niya kalimitan ay salitang Kastila. Nag-aral siya sa ‘San Juan de Letran College,' at kalaunan ay lumipat sa ‘University of Santo Tomas,' upang mag-aral ng abogasya. Hindi niya natapos ito, at sa gulang na dalawampu, umanib siya sa lihim na samahan ng Katipunan, o KKK (Kataas-taasang, Kagalang-galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan). Tagapayo siya tungkol sa mga pananalapi at naging kalihim kay Gat Andres Bonifacio. Sa katagalan, tinagurian siyang Utak ng Katipunan.

   Sumulat din siya sa pahayagan ng Katipunan, ang ‘Kalayaan.’ Dito, ang ginamit niyang palayaw ay ‘Dimasilaw’ at sa Katipunan naman ay ginamit niya ang pangalang ‘Pingkian.’ Kilala din siya bilang may-akda ng Kartilya ng Katipunan.

   Sa pagkakapatay kay Bonifacio sa kamay ng huwad na pangkat ng Magdalo na pinamumunuan ni Baldomero Aguinaldo, pinsan ni Emilio Aguinaldo ay tumanggi siya na maging kasapi nito. Ipinagpatuloy niya ang pakikipagtulungan sa pangkat ng Magdiwang na kinabibilangan ng mga tunay na katipunan ni Bonifacio. Kasama si Hen. Macario Sakay, ay ipinagpatuloy pa rin nila ang pakikipaglaban sa mga Amerikano.

   Nagkasakit siya ng malarya at namatay sa Mahayhay, lalawigan ng Laguna, sa gulang na dalawamput apat.